.
Subscribe to my channel Youtube.com/user/DaLiaMuzic
TAMA LIU MAI BAINAKA SIRA, BEM VINDO E OBRIGADA PELA VISITA!

quinta-feira, 30 de maio de 2013

Governasaun "Cleptocrata" halo "Korrupsaun Legal" Iha TIMOR

  • Du’un Partido halo Propaganda 
  • maibe la konkorda muda Lei Pensaun Vitalisia!
Wainhira ita koalia kona-ba Korrupsaun, imagem dahuluk saida ma'ak mosu iha ita nia kakutak ma'ak Ministros, Governadores no Politicos sira. No entanto, karik ita fomenta definisaun ida ne'e ba "sira" tamba de faktu assunto nebe'e fo sai maka'as liu ba publiku liu husi media ma'ak "Governo no Governantes". Iha kontestu ne’e, ita bele afirma katak Korrupsaun Politika ma'ak evidente liu.

Husi parte ida, agradece ba notisia ka informasaun nebe'e ma'ak media sira hatun hodi nune'e publiku iha acesso ba aktus nebe'e ma'ak la tuir lei no la hatan ba Estado de Direitu Demokratiku nebe'e fundamenta no preserva prinsipiu dignidade nudar ema (humanu) wainhira kaer ukun ka poder.

Saida ma'ak Korrupsaun Politika?

Korrupsaun Politika ma'ak uso ka desvio de poder husi "funcionarios do governo" ba beneficio pessoal (fins privados no ilegitimos) hanesan suborno, extorsaun, abuzu poder, nepotismo, clientelismo, korrupsaun no peculato (desvio no nauk osan estado ka publiku nian). Aktividades sira ne'e konstitui Korrupsaun nebe'e Ilegal no Inkonstitucional. Korupasaun Politika ka Korrupção iha Política significa apropria buat nebe coletivo – ema hotu nian, ba benefício próprio – ba an rasik. Ne’e na’uk. É roubar.



Oinsa ho Timor?

Difisil atu simplesmente "ignora" no husik liu aktus hirak nebe'e ma'ak ita nia politiku sira implementa. Karik Povu Timor husik liu deit, karik povu Timor laiha duni forsa ka kbi’it atu luta kontra negligensia sira nebe'e ma'ak ao que tudo indica "legal" maibe injusto ba povu tomak nebe'e sofre durante anos de genocidio, buka dame, buka justisa no direitos humanos, sacrifika sira nia vida rasik hodi defende no proteje rai ida ne'e liu liu herois sira nebe'e iha kbi'it hodi luta kontra invasores sira atu loron ida Ukun Rasik A'an.

Hau la'os nem hakarak halo propaganda kontra se se deit nem muito menos hakarak defende partido politiku ruma hanesan ikus mai ne'e "lian anin balun to'o hau nia tilun katak hau defende PD...", e se fosse? Maibe ba sira apenas hatan, “hau nia partido ma’ak PV (Partido Vida). Buat nebe'e ma'ak hare, observa, sinti, justo no injusto, furak ka la furak, diak ka ladiak hau sei cita, Quer Queiram Quer Não ou Hakarak Ka Lakohi! "Imi" livre no iha direitu atu interpreta konforme hakarak hanesan hau no mos ema hotu iha direito civico hodi interpreta no opina ka fo-hanoin kona-ba kualker assunto ida iha ita nia sociedade nia le'et.

Hare ba ita nia rain, iha kontestu governasaun, neste momento, "infelizmente" laiha hanoin seluk selae mak deduz hau nia opinião ba estado ka governo ho titulo ”Cleptocrata”. Termo Grego nebe significa literalmente “Estado governado por ladrões”, no uza Politica “Cleptocracia” ho beneficio proprio ka privado ho dalan desvio osan. Toda a riqueza do país é direcionada, em grande parte, para um pequeno grupo que encabeça o exercício do poder. A riqueza é desviada por meio de programa, leis, projetos, acima do sentido e necessidade real do pais. Signifika katak rai no povu nia riku-soin Boot sira uja no desvia tiha ho pretextu halo programa, leis no projektus nebe balun la koresponde ho necessidade real rai no povu nian. Cleptocracia propisia klima oportunismo no “esperteza” entre ema, liliu ukun-nain sira.

Du’un Partido halo Propaganda maibe la konkorda muda Lei Pensaun Vitalisia (LPV)

Artigo ne'e hakerek ho intuito hatan ba Publikasaun Noticia nebe'e fo sai iha Jornal Timor Post (27/5) nebe'e Presidente Parlamento Nacional, Vicente Guterres, dehan katak "Muda Lei Pensaun Vitalisa ne’e Propaganda husi Partidus Politikus sira hodi Hetan Karreira". Aproveita biban ne’e hodi “update” fali issue bo’ot LPV alende KKN nebe “publiku” oposta ho razaun injustisa no la proporcional ho realidade povu nia moris.

Interesante tebes sani Presidente Uma-fukun nia deklarasaun, husi parte ida soe-lia ba politiku partidu sira, maibe nia parte rasik defende LPV ho argumentus "sem mais nem menos", dehan fali "la konkorda, muda lei pensaun vitalisia, tanba la kohi akontese funu golpe estadu entre lider politiku sira...".

Ba hau, ne'e afirmasaun hipotética ida no hipócrita husi nia parte. Tenta transmite imagem ida (correcta) maibe subar hela intensoes lolo'os no soe dadauk raihenek ba povo nia matan. Argumentos nebe'e Sr. Vicente Guterres apresenta ba publiku nao podem ser considerados aceitaveis, nem muito menos contempladas ho razaun sira nebe'e nakonu ho beneficio de duvidas.

Dehan, a) muda lei pensaun vitalisia ne'e propaganda politika partidos sira nian, b) defende lei pensaun vitalisia tamba tauk mosu golpe de estado entre politiku nain sira. Enfim, medo e especulações. Deklarasaun chefe Uma-fukun PN la revela imagem nem “sentido de estado”, koalia la tuir fatin mak nia hakna’ar an ba nudar “porta-voz” povo nian.

A alteração da LPV é uma medida primordial no sentido que visa erradicar a desmesurada administração dos fundos inherentes da mesma e objectivamente sustenta-la de modo condicional, bilateral e justo. No fundo é uma questão de mérito e justiça. Katak Pensaun Vitalisia fo ba ema sira nebe’e iha direito atu simu ho justa. Agora ita hatene no konkorda ho liafuan-chave husi “opozisaun” ba LPV nebe temin fila-fila ma’ak “muda”, “alterasaun”, “revizaun”, “diskusaun” no “rectifikasaun”.

Numeru eix-titulares sa'e no sei la para aumenta ho forma expressiva e claro Osan Estado nian continua nakfakar ba "senhores" intocáveis ho sira nia mordomias no injusto "salario", enquanto povo continua kiak no sujeito atu moris kiak liu tan. Se ita hare katak LPV “habokur” ema balun no “hakrekas” ema barak, tamba sa ma’ak labele muda lei ne’e?, enquanto lei ne’e rasik flexível e Parlamento Nasional iha Poder Legislativo.

Curiosamente, ficamos a saber que o Primeiro Ministro Xanana Gusmão iha Jornal Independente (JI) dehan "rekonese durante governu anterior AMP to’o kintu governu ida ne’e, osan barak mak governu gasta la tuir nia dalan, hodi osan sira ne’e sai nabeen hotu."

Ita hein katak PM la’os “rekonese” deit maibe tau iha pratika ho medidas correctivas. Selae fo-tan deit vantagem ba “nauk-ten” sira (corruptor) hodi nauk nafatin no halimar ho abuza poder - KKN e, goza igualmente privilegio no regalias nebe sira hetan husi estado (hanesan Lei Pensaun Vitalisia no sst).

Korrupsaun iha Timor lao's foin ma'ak mosu, desde uluk kedas. Korrupsaun nebe'e ma'ak evidente liu ma'ak sobre lei ida ne’e, LPV. Lei ne'e mosu iha Primeiro Governo Constitucional iha Partido Fretilin nia ukun, liderado husi Dr. Mari Alkatiri nudar ex-Primeiro Ministro wainhira resigna a’an no apresenta kedas (ho lalais) Lei Pensaun Vitalisia ba Parlamento Nacional liu husi Primeiro Ministro Estanislau Aleixo da Silva iha tempo neba (2006). Lei ida ne'e Abrange ex-titulares orgauns soberania sira, hanesan, Presidente da República, Presidente Parlamento Nacional, Primeiro Ministro no membros Governo no Deputadus sira. Tuir lei em vigor, ex-titular sira simu Pensaun Vitalisia to’o 100% husi sira nia salario wainhira sei aktivu. Signifika katak maske sira la servisu simu nafatin osan husi estado ho valor a’as tebes.

Iha okos ne’e, artigo 4 husi Decreto Lei Parlamento no. 1/2007 nebe consta kona-ba regalias sira seluk iha Lei Pensaun Vitalisia;
  1. Residência condigna.
  2. Automóvel do Estado, para o seu serviço pessoal, com conductor e combustível.
  3. Direito a protecção pessoal e residência.
  4. Direito a disporem de um gabinete de trabalho, com dois telefones, internet, telemóvel, secretária pessoal e um assessor, destacados a seu pedido em regime de aquisição de entre funcionários e outros agentes do estado.
  5. Direito a ajudas de custos nos termos da lei aplicável às deslocações do Presidente da República, Presidente do PN e PM sempre que tenham de deslocar-se ao desempenho de missões oficiais para fora da área de sua residência habitual, num período não superior a quinze dias.
  6. Duas viagens intercontinentais anuais, com dois acompanhantes, em classe adequada às funções de que foi titular.
  7. Direito alivre-trânsito, a passaporte diplomático para si e seus familiares directos, nas deslocações dentro e fora do país.
  8. Direito a assitência médica dentro e, sempre que for considerado necessário, fora do país, neste caso, com prévio parecer médico.
  9. Direito a importar uma viatura para uso pessoal, em cada cinco anos e de todo o material necessário para construir e mobilar uma residência privada sem pagamento de taxas aduaneiras e outros impostos.
Hare ba documento ne’e ita rasik la fiar, maibe existe, e como como é que é possivel lei ida ne'e bele aprova iha uma povu nian Parlamento Nasional, iha 30 Novembro de 2006 husi Presidente PN Francisco Guterres Lu-Olo no Presidente da Republica Xanana Gusmao Promulga iha 23 de Dezembro de 2006? Não me digas, tan deit osan bo’ot, privilégios no regalias oioin, halo governantes no deputadus sira haluha tiha povu nia moris mukit no nasaun Timor nia vida nebe harii husi “zero” no “ahu-kadesan”.

Atu hatene liu-tan kona-ba LPV bele konsulta Decreto Lei Parlamento 1/2007 iha Jornal da Republica.

Daet ho opiniaun publika, ita considera Lei Pensaun Vitalisia ne'e Imoral, pois permite mordomias, ou seja, "escravidão moderna" (Regalia ou privilégio obtido sem trabalho ou sem esforço) no oferese de mão beijada ba ex-titulares nivel de vida nebe'e a’as no "extravagante" - como se fosse Timor no Povo moris diak hanesan ho Europa, America no rai seluk tan!

Segue o exemplo ridiculo do dito beneficio da LPV para o ex-Primeiro Ministro de Timor-Leste em 2007, segundo consta na Lista de pedido relativos aos ex-Titulares dos Orgaos de Soberania para ex-Primeiro Ministro Dr. Mari Alkatiri, o Dec. Lei 2/2007 com efeito imediato apos a data da sua publicação no Jornal da Republica.
  1. Ex-PM nian residensia Kondigna: 340.544,28 USD.
  2. Seguransa Privadu permanente 850.000 USD/mês (fulan 1): 850.000 x 12 (tinan 1) = 10.200.000 USD. 10.200.000 USD x 60 (tinan 5) = 612.000.000 USD.
Documentos em anexo: Cartas de Mari Alkatiri ao Ministério das Finanças. Lei da Pensão Vitalícia.

Hare ba kalkulu ne'e foin ex-PM deit hetan kedas 612.000.000 de dolares nebe'e representa 85% ba osan nebe'e aprovado hodi beneficia ex-titulares sira hotu.

Atu argumenta no koalia tan saida? Liafuan lakon no forsa hotu lakon. Ita labele halo finji la hatene, taka matan, minimiza no ignora aksaun nebe'e imoral husi "Politiku" ida nebe'e mak apresenta Lei Pensaun Vitalisia ne'e, no mos ita labele simplesmente husik liu deit ema sira nebe'e ma'ak envolve hotu iha processo de Aprovasaun ba Lei ida ne'e, pois kulpadu ma'ak ema hotu nebe'e envolvido, incluindo Sr. Presidente PN, Vicente Guterres, nebe’e foin dadauk ne’e ho jeitu dehan katak “la konkorda muda Lei Pensaun Vitalisia”. Signifika nia rasik assume-an ho garantia nudar defensor ba Lei ida nebe kuaze “ema hotu” hakribi. Pozisaun la “elegante” nebe hatudu deit falta de etika no laiha moral.

Ironico wainhira hanoin hikas, tempo eleisaun Parlamentar, promessas, visoes, aspirasoens nebe'e mesak furak no diak deit ba Povu no ba Rai ne'e, maibe to’o kaer-ukun ona, liafuan sira nebe'e sira lori la'o rai ba rai hodi hetan votus naben lakon ho tempo. Tuir mai ita hein no hare ma'ak Povu moris la muda no dulas iha fatin iha sira nia siklu moris lorloron nian. The vicious circle of poverty vs Excellencies lifestyle.

Difisil depois de deposita ita nia fé no defende "imagem" ida atu ikus mai tenki aceita katak de faktu estavamos redondamente enganados.

Ita akompanha hela Komisaun Anti Korupsaun (KAK) nia serviso tuir sira nia kna’ar no competencias hodi detecta irregularidades no lori autor KKN sira hatan ba Justisa, maibe kona-ba kazu ne'e em concreto, kazu barak ma’ak pendente no nonok hela. Ne'e oinsa? Ousa-nos a conluir que talvez a Corrupção seja legal.

Relativamente ba assunto ne’e hau sei la acrescenta tan buat ida embora opinião hanesan ho maioria críticos nebe’e iha interesses no preocupações ba Nasaun ninia vida. Ita hotu partilha opinião katak LPV assunto ida serio tebes hanesan mos ho KKN. Ita nia compromisso ma’ak luta hasoru KKN no kontra LPV maibe Uma-fukun, Parlamento Nacional ma’ak decide tamba sira ma’ak iha Poder.

Afinal de contas a Politca é de facto a Arte de Bem Roubar e Bem Mentir! Hanoin hikas liafuan ida mosu iha 2005 dehan: "osan petroleo laos atu fo han fahi krekas sai bokur" – Mari Alkatiri

Dalia Kiakilir Agostinho
in Governasaun "Cleptocrata" halo Korrupsaun Legal Iha TIMOR
Oxford, 30 Maio 2013

Artigos Relacionados:
  1. Decreto Lei Pensaun Vitalisia Jornal da Republica
  2. Cartas de Mari Alkatiri ao Ministério das Finanças. Lei da Pensão Vitalícia.
  3. Lei Pensaun Vitalisia, “Imoral” no “Inkonstitusional” (tan sa OMP la akuza AMP?)
  4. CORRUPÇÃO Um caso que faz-nos questionar!
  5. Undang-undag pensaun vitalisia lebih mengutamakan para pembesar daripada rakyat
  6. Mari Alkatiri usufrui de uma imoralidade que é lei, e quem mais?
  7. Pensaun Vitalisia + Eis Tituláres = Korrupsaun Legál
  8. Mai Ita Salva Osan Povu no Estadu Nian

Sem comentários:

Enviar um comentário

Publicação em destaque

"ÉS VIVA"

"És viva" A todas as mulheres Estás triste, Estás só Porque ninguém te fala Porque ninguém te liga Ninguém quer saber d...